Denmedia.az xəbər verir ki, Minnesota ştatındakı Müqəddəs Skolastika Kollecinin psixoloqları müəyyən ediblər ki, əlaqələrin bitməsi adətən ani hisslərin nəticəsi deyil, bir çox emosional, sosial və rasional amillərin təsiri altında formalaşan şüurlu qərardır. Tədqiqat The Journal of General Psychology (JGP) jurnalında dərc olunub.
Tədqiqat müəllifləri Anna Semanko və Verlin Xinz ayrılığı emosional impuls kimi deyil, idrak, emosional və sosial faktorların qarşılıqlı təsirinə əsaslanan şüurlu davranış kimi dəyərləndirməyi təklif edirlər.
“Ayrılıq — çoxsəviyyəli və mürəkkəb hadisədir. Biz göstərdik ki, bu qərara təkcə fərdi xüsusiyyətlər deyil, həm də sosial gözləntilər, mənəvi inanclar və vərdişlər təsir göstərir,” — deyə Semanko bildirib.
Alimlərin yaratdığı modelə görə, ayrılıq qərarına dörd əsas faktor qrupu təsir edir:
-
Emosional: hisslər və ayrılıqdan sonra gözlənilən emosional vəziyyət;
-
Sosial: cəmiyyətin və dostların təzyiqi, normalar və özünüidentifikasiya;
-
Koqnitiv: ayrılığın nəticələri barədə inanclar və vəziyyətə nəzarət hissi;
-
Motivasion: konkret fəaliyyət planının olub-olmaması.
Məsələn, insan ayrılığın ona azadlıq və rahatlıq gətirəcəyini düşünürsə, bu, onun qərarını gücləndirə bilər. Amma eyni zamanda günahkarlıq hissi və ya dostların qınağından qorxu həmin niyyəti zəiflədə bilər.
Tədqiqatçılar bildiriblər ki, yaş, din, mədəni norma və xarakter kimi fərdi xüsusiyyətlər də rol oynayır, amma dolayı yolla — emosiyalar və inanclar vasitəsilə.
“Fərdi fərqlər vacib olsa da, sosial və mədəni amillərin təsiri bəzən onlardan az olmur,” — deyə Semanko vurğulayıb.
Hazırda iş nəzəri xarakter daşıyır: alimlər mövcud tədqiqatları ümumiləşdiriblər, lakin hələ öz eksperimentlərini aparmayıblar. Növbəti mərhələ modelin praktik sınağı olacaq — hansı amillərin ayrılıq qərarını ən güclü şəkildə proqnozlaşdırdığını müəyyənləşdirmək üçün.
“Bu mexanizmləri başa düşmək insanlara yalnız münasibətlərdə deyil, dostluqdan tutmuş karyeraya qədər bütün sahələrdə daha şüurlu qərarlar qəbul etməyə kömək edə bilər,” — deyə Semanko əlavə edib.
