İnsan beyni qəribədir — kədər və tənha anlarda ən çox istədiyi şey real həll deyil, təhlükəsizlik hissidir. Bədən isə bu təhlükəsizliyi çox zaman şəkər vasitəsilə tapmağa çalışır.
Şirin istəyi əslində “mənə bir az istilik ver, özümü tək hiss edirəm” deməyin bioloji versiyasıdır.
1. Dopamin siqnalı: Beynin balaca “sevgi mesajı”
Şirniyyat yemək beynin mükafat mərkəzində dopamin adlı maddəni artırır. Dopamin yüksək olanda:
-
kədər yumşalır,
-
boşluq hissi azalır,
-
beyin özünü daha təhlükəsiz hiss edir.
Kədərli vaxtda beyin “bir az xoşbəxtlik lazımdır, təcili!” deyir və ən sürətli seçim… təbii ki, şokolad.
2. Kortizol — stress hormonu şirinlə dostdur
Hüzün, təklik və emosional ağrı kortizolu artırır. Kortizol yüksələndə bədən şəkəri daha çox istəyir, çünki şəkər sürətli enerji və “yüngüllük” hissi yaradır.
Bu sanki beyinin kriz vaxtı qəhvə içməsi kimidir.
3. Uşaqlıq bağları
Çoxlarının uşaqlığında “ağlama, sənə konfet verim” kimi təskinlik formaları olub. Beyin bunu unutmur. Ona görə də böyüyəndə tək qalanda içimizdəki uşaq yenə həmin davranışı təkrarlayır.
4. Şirinlik sevgi illüziyası yaradır
Tənha olan insanın bədəni isti, yaxınlıq, toxunulmaq kimi şeylərə ehtiyac duyur. Şirin qida isə qısa müddətlik olsa da, beyinə “mən sənə qayğı göstərirəm” kimi saxta bir siqnal ötürür.
Sanki paketdəki şokolad deyir:
“Narahat olma, mən burdayam.”
Bəlkə də bu, təkliyin ən sakit təsəllilərindən biridir — amma uzunmüddətli həll deyil.
Bəs nə edə bilərik?
Kədər gələndə şirinə qaçmağı günah kimi görmək lazım deyil — bu, beynin özünü qoruma mexanizmidir. Amma bu hissləri daha sağlam şəkildə yumşaltmaq da mümkündür:
-
isti bir duş,
-
qısa gəzinti,
-
bir dostla mesajlaşmaq,
-
ürəyini boşaltmaq,
-
nəfəs məşqi.
Bunlar dopamini daha yumşaq, amma daha uzunmüddətli şəkildə artırır.
