Hər kəs bəzən səbəbsiz yerə narahat olur. Amma narahatlığın da öz riyaziyyatı var: o, bir anda yaranmır, sadəcə beyin “təhlükə” siqnalını real təhlükə olmasa belə, səhv oxuyur.
1. Genetik miras – qorxuya kodlanmış beyin
Bəzi insanlar narahat doğulur, bəziləri isə onu zamanla “öyrənir”. Əgər ailədə kiminsə təşviş pozuntusu, depressiya və ya fobiyaları varsa, bu, sənin də bioloji ritmində yazılmış ola bilər. Beyin kimyası, xüsusilə serotonin və dopamin səviyyələri, narahatlığın intensivliyini müəyyənləşdirir.
2. Stress və informasiya yükü
Daimi xəbər axını, sosial mediada “dünya yanır” başlıqları və müqayisə mədəniyyəti beyni daimi siqnal vəziyyətində saxlayır. Bədən isə bunu təhlükə kimi qəbul edir və “mübarizə və ya qaç” rejiminə keçir. Nəticədə, beyin yorulur, ürək sürətlənir, narahatlıq normaya çevrilir.
3. Uşaq yaşantıları və emosional yaddaş
Beyin travmanı unutmur, sadəcə səssizcə saxlayır. Uşaqlıqda təhlükə, itki və ya sevgi çatışmazlığı yaşayanlar, böyüdükdə eyni duyğuları görünməz təkrarlarda yaşayırlar. Narahatlıq bu dəfə reallıqdan deyil, keçmişin kölgəsindən gəlir.
4. Yuxu, qida və bədən əlaqəsi
Yuxusuzluq kortizol səviyyəsini artırır, şəkərli qidalar və kofein beyni stimullaşdırır. Bədən dincəlməyə macal tapmır, nəticədə beyin istirahət etmədən təhlükə axtarır. Hərəkətsizlik də eyni effekti verir: narahatlıq adətən bədən dayandıqda beynin sürətlənməsi ilə başlayır.
5. Özünüdərk və sosial təzyiq
Mükəmməllik arzusu, “güclü görünməliyəm” təfəkkürü və başqalarının gözündə ideal olmaq tələbi insanı daxildən sıxır. Çünki narahatlığın ən səssiz forması başqalarının fikrindən doğur.
Nəticə: Narahatlıq düşmən deyil, xəbərdarlıqdır
O, bədənin “dayan, nəfəs al” demə formasıdır. Onu tamamilə yox etmək mümkün deyil, amma dinləməyi öyrənmək – beyni sakitləşdirməyin ən humanist üsuludur.
