Kreatin — əzələlərimizdəki kreatin fosfatının parçalanması nəticəsində yaranan tullantıdır.
Sadə dillə, bədənimizdəki əzələ fəaliyyəti və protein metabolizmi nəticəsində yaranan kimi “istifadədən sonra tullantı kimi” qanımıza qarışır. Normada böyrəklərimiz bu maddəni filtr edir və sidiklə bədəndən xaric edilir.
🚩 Kreatinin səviyyəsinin artmasının səbəbləri
Kreatinin səviyyəsi yüksəldikdə — bu təkcə bir göstərici deyil, fərqli səbəblərin işarəsi ola bilər. Aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır:
1. Böyrək funksiyasının zəifləməsi
Ən çox yayılmış səbəb budur. Əgər böyrəklərimiz filtrasiya prosesində çətinlik çəkirsə, kreatinin qan dövranında yığılır. Məsələn, xroniki böyrək xəstəliyi, böyrək daşları, iltihabi böyrək dəyişiklikləri.
2. Həddindən artıq protein qəbulu və ya sıx əzələ fəaliyyəti
Çox ədəd ət və heyvan mənşəli proteinlər, intensiv məşqlər əzələ parçalanmasını artırır — nəticədə daha çox kreatinin yaranır.
3. Qidalanma və maye balansının pozulması
Susuz qalmaq, bədən mayesinin azalması böyrəklərin tullantı maddələri çıxarma qabiliyyətini azalda bilər — nəticədə kreatinin səviyyəsi artar.
4. Müxtəlif dərmanlar və əlavələr
Bəzi dərmanlar və kreatin kimi idman əlavələri kreatinin səviyyəsini qaldıra bilər — bəzən bu böyrək xəstəliyi anlamına gəlməy bilər, sadəcə “yüksək göstərici” kimi çıxarılmalıdır.
💡 Yadda saxlanmalı məqamlar
-
Kreatinin testi qan və ya sidik nümunəsi ilə edilə bilər — həkimlər bu göstərici ilə böyrəklərin nə qədər filtrasiya etdiyini (eGFR və s.) təxmin edirlər.
-
Bir dəfə yüksək göstərici görmək hələ diaqnoz demək deyil — bunun ardıcıl və ya digər göstəricilərlə birlikdə yoxlanması vacibdir.
-
Kreatininin yüksəlməsi yaşla, əzələ kütləsi ilə, cinsiyyətlə və fərdi xüsusiyyətlərlə dəyişə bilər — “mənim göstəricim” başqa ola bilər.
-
Yüksək kreatininin səbəbi mütləq böyrək xəstəliyi deyil — amma bu riski işarə edə bilər, buna görə də həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.
🌿 Kreatininin yüksəlməsinin qarşısını almaq üçün nə etmək olar
-
Maye qəbulunu artırmaq.
Su, böyrəklərin “filtrini” işlək saxlayan ən sadə və effektiv üsuldur. Orta hesabla gündə 1.5–2.5 litr su idealdır (amma ürək və böyrək xəstəliyi varsa, həkimlə razılaşdırmaq lazımdır). -
Protein qəbuluna nəzarət etmək.
Hər gün ət, yumurta, protein tozu ilə yüklənmək lazımdırmı? Əgər çox qəbul edilirsə, bu, böyrəklərə yük gətirir. Gündəlik protein ehtiyacı təxminən 1–1.2 qram/kq bədən çəkisinə bərabərdir. -
Qırmızı ət və duz miqdarını azaltmaq.
Qırmızı ət kreatininin artmasına səbəb olur, çünki o, çoxlu kreatin və purin ehtiva edir. Duz isə böyrək təzyiqini artırır. -
Mütəmadi yüngül məşq.
Əzələ aktivliyi faydalıdır, amma ağır güc məşqləri əzələ parçalanmasını artırıb kreatinin səviyyəsini qaldıra bilər. -
Dərman və əlavələrə diqqət.
Qeyri-resept dərmanlar (NSAİD-lər, bəzi antibiotiklər, kreatin əlavələri) böyrəkləri yükləyə bilər. Qəbul etməzdən əvvəl həkimlə məsləhətləşmək vacibdir. -
Spirt və siqaretdən uzaq durmaq.
Spirt böyrək qan axınını azaldır, siqaret damarları daraldır — hər ikisi filtrasiya prosesinə zərər verir. -
Analizləri izləmək.
Əgər bir dəfə yüksək çıxıbsa, təkrar analiz etmək lazımdır. Dinamikada artım varsa — həkim nefroloqa müraciət etmək vaxtıdır.
