Yaxın Şərq və Cənubi Qafqazda nələr baş verir - ŞƏRH

Yaxın Şərq və Cənubi Qafqazda son vaxtlar baş verən proseslər xüsusi maraq doğurur.

Siyasi şərhçi Aqşin Kərimov Den.az-a bununla bağlı öz tezislərini təqdim edib:


- ABŞ Yaxın Şərqdəki genişmiqyaslı eskalasiya risklərini özünə qarşı ölümcül diplomatik-siyasi, hərbi və iqtisadi qisas silsiləsinə təkan verən proses kimi qiymətləndirir, 

- Ağ Evin Yaxın Şərq regionunda yüksək profilli qorxusu onun Çin və Rusiya maraqları önündə uduzması riski ilə əlaqədar inkişaf edir. Çünki Yaxın Şərqdə münaqişələrin qızışması və müharibə arealının genişlənməsi Rusiya və Çinin regiondakı səviyyəsini qaldıran amilə çevrilir, 

- ABŞ indi ehtimal olunan təhlükələrin tamamilə önlənməsini deyil, onun idarəetmə pultunu əlinə almaq məharətinə yiyələnməyi arzulayır, 

- Yəni, ABŞ münaqişələrin oxunu Rusiya və Çinə qarşı müqavimət cəhəsi kimi inkişaf etdirməkdə maraqlı tərəf kimi çıxış edə bilər, 

- ABŞ-nin İran-İsrail mümkün geniş çaplı toqquşmasından ehtiyat etdiyi mövqe Tehranın Rusiyanı, Çini münaqişəyə dartıb gətirərək onları özünün dolayı dəstəkçilərinə çevirmək həyəcanına söykənir, 

- Üstəlik, İran-İsrail müharibəsi ssenariləri ABŞ-nin hərbi gücünü və siyasi potensialını yora bilər və Çinlə Rusiya Vaşinqtonun yorğunluğunu göstərən aparatı strateji mübarizə səviyyəsində yenidən test edə bilər, 

- Türkiyənin İsraillə münasibətlərinin pozulması və tərəflər arasında sərtləşən ritorika ABŞ-nin tədbirlər planını tormozlayır,

- Bunlardan başqa, Türkiyə ilə ABŞ Suriya və İraqdakı mübarizədə əks cəbhələrdədirlər və Vaşinqton Ankaraya qarşı PKK kartını aktiv saxlayır,

- Ən qorxunc ssenarilərdən biri isə PKK kartının Cənubi Qafqazda oynanılma niyyəti ilə ortaya çıxa bilər,

- Cənubi Qafqazdakı hərarətin qalxması böyük güc mərkəzlərinin rəqabəti fonunda maraqlarını məhdudlaşdıra biləcək mühüm dinamika kimi təhlil edilə bilər,

- Ermənistana silah daşınmasının daha miqyaslı regional konteksti mövcuddur, burada Azərbaycan və Türkiyə maraqlarının sıxışdırılmasından tutmuş, İrana, Rusiyaya qarşı cəbhənin böyüdülməsi tendensiyalarına toxunmaq olar,

- Bu baxımdan geosiyasi diqqətlər Yaxın Şərq və Cənubi Qafqazın vahid strateji məkan kimi qavranılması ilə itilənir,

- Bu iki regionun eyni qazanda qaynama risklərinin böyüməsində Ermənistanın seçimi də rol oynamaqdadır. Yəni Ermənistanın edə biləcəyi seçim rəqiblərin eyni anda hər iki regionda toqquşan xətlərini genişləndirir, 

- Ermənistan Cənubi Qafqazda Yaxın Şərqin Suriya modelini yaradır və bunu inkar etmək sadəcə naşılıq olar.

- ABŞ hərbçilərinin səbəbindən asılı olmayaraq Ermənistana gəlişi ölkə ərazisindəki qarşıdurma xətlərini alovlandırmaq,

- Azərbaycan və Türkiyənin yeni strateji qiymətləndirmələrə ehtiyacının yarandığını da vurğulamaq lazımdır...

Günəş Fərəh
Den.az